wielkość czcionki ->           wysoki kontrast ->        

Bohdan Butenko
data publikacji: 2017-04-01

Bohdan Butenko (ur. 1931), mistrz polskiej ilustracji, ukończył Akademię Sztuk Plastycznych w Warszawie. Tuż po dyplomie w pracowni Jana Marcina Szancera (1955) został redaktorem artystycznym w wydawnictwie Nasza Księgarnia.  Tutaj w roku 1956  ukazały się  jego pierwsze książki: Pan Maluśkiewicz i wieloryb  Juliana Tuwima oraz 35 maja Ericha Kästnera. Od tego czasu pojawiło się na polskim rynku około 250 tytułów w jego opracowaniu, opatrzonych często magiczną sygnaturą Butenko pinxit. Wiele z nich zostało wydanych także za granicą.

Od początku kariery artystycznej twórczość Bohdana Butenki cechuje duża różnorodność. Oprócz ilustrowania i projektowania książek artysta zajmuje się również plakatem, opracowaniem typograficznym tekstów popularnonaukowych, scenografią teatralną i telewizyjną, tworzy ilustracje i layouty do czasopism i programów teatralnych, a także projekty do filmów animowanych. Znane są jego pocztówki, znaczki pocztowe, mniej znane – akwarelowe pejzaże. Jest twórcą komiksowych postaci – Gapiszona i Kwapiszona (teksty własne), Gucia i Cezara (tekst: Krystyna Boglar), panny Kreseczki i pana Motorka (tekst: Wanda Chotomska). O ile Gapiszon rozpoczął swój żywot jako bohater pierwszego polskiego programu animowanego (1957), o tyle pozostali bohaterowie pojawili się najpierw w czasopismach dla dzieci, a następnie w książkach, w teatrze i w filmach animowanych. Dla dzieci artysta ilustruje i opracowuje graficznie książki znanych autorów: Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, Joanny Kulmowej, Joanny Papuzińskiej, Wiktora Woroszylskiego, Edmunda Niziurskiego, Ericha Kästnera, Edwarda Leara i innych. Dla dorosłych zilustrował prozę Bohumila Hrabala, poezje Adama Asnyka, Tadeusza Kubiaka i wiele innych publikacji, w tym... książkę telefoniczną. Jako scenograf ma na swoim koncie  m.in. oprawę plastyczną Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Moralnego Niepokoju, koncertów Jacquesa Brela, Skaldów czy Staszka Staszewskiego. Stworzył plakaty do wielu znanych filmów, jak: Kobieta i mężczyzna, W pełnym słońcu, Milion lat przed naszą erą, a dla dzieci – I ty zostaniesz Indianinem, Mniejszy szuka dużego, Przygody misia Yogi.

Bohdan Butenko to jednak przede wszystkim wybitny artysta książki – zarówno ilustrator gotowych tekstów, jak i twórca książek autorskich, w których tekst i obraz dopełniają się

i wzajemnie przenikają, tworząc spójną artystycznie całość. Jako tzw. architekt książki stosuje niezmiennie zasadę opracowania całościowego, w którym wszystkie elementy: okładki, wyklejki, strona przedtytułowa i tytułowa, strona redakcyjna, otwarcia i zamknięcia rozdziałów, a wreszcie towarzyszące tekstowi ilustracje są starannie zaprojektowane.

Ważną rolę w opracowaniach tego twórcy odgrywa liternictwo, zwykle odręczne, stylizowane na dziecięce bazgroły (Cyryl, gdzie jesteś? Woroszylskiego, 35 maja Kӓstnera). Brawurowo niestarannej, rozpoznawalnej kresce Mistrza Butenki towarzyszą często obrazowe cytaty z innych dzieł, służące zazwyczaj wydobyciu komizmu sytuacji. Kolażem artysta posługuje się jednak najchętniej w książkach o charakterze popularnonaukowym (opracowania tekstów Elwiry Milewskiej i Włodzimierza Zonna) lub w fotokomiksach (cykl o przygodach Kwapiszona).

W Polsce książki zilustrowane przez Bohdana Butenkę są nagradzane przez jurorów wielu konkursów nieprzerwanie od lat 50. ubiegłego wieku do chwili obecnej. Otrzymały tytuł Najpiękniejszej Książki Roku, przyznawany przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, tytuł Książki Roku Polskiej Sekcji IBBY, jak również takie tytuły, jak BESTSELLER-ek Wrocławskich Promocji Dobrych Książek czy Dziecięcy Bestseller Roku „Dong” Fundacji Świat Dziecka. Są także systematycznie wpisywane na Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej w Warszawie.

Wybrane polskie nagrody

PTWK, Najpiękniejsze Książki Roku

Cyryl, gdzie jesteś? Wiktora Woroszylskiego (NK 1962),1967

Astronomia Włodzimierza Zonna i Elwiry Milewskiej (NK 1966),

Czterdzieści szczygłów Wiktora Woroszylskiego (KAW 1970),

Niebo i kalendarz Włodzimierza Zonna i Elwiry Milewskiej (NK 1978),)

Geometria dla najmłodszych W. G. Żytomirskiego i L. N. Szewrina (WSiP 1987),

O Felku, Żbiku i Mamutku Wiktora Woroszylskiego (NK 1990),

Nocna wyprawa (książka autorska, Świat Książki 2006),

Cześć, Tato!  Józefa Ratajczaka (Mila 2007),

Pan Maluśkiewicz i wieloryb Juliana Tuwima (Dwie Siostry 2007),

Zdrów chłopczyna (młodzieńczy wierszyk Chopina wydany w roku 2013 przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina).

Polska Sekcja IBBY, Książka Roku

O Felku, Żbiku i Mamutku Wiktora Woroszylskiego (NK 1990),

Wyróżnienia: Nocna wyprawa (książka autorska, Świat Książki 2006), Krulewna Śnieżka (książka autorska, NK 2008).ka oku L. NSzewrina (WSiP 1987)

Lista Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej

Krulewna Śnieżka (książka autorska, NK 2008)

PKP czyli Poczet Królów Polskich Grzegorza Wasowskiego (Muchomor 2010),

Gucio i Cezar – wznowienie komiksu z tekstem Krystyny Boglar (Dwie Siostry 2011),

Panna Kreseczka Wandy Chotomskiej (Muza 2013),

Zdrów chłopczyna (Narodowy Instytut Fryderyka Chopina 2013),

Gapiszon i wędzone morze (książka autorska, Dreams 2014). 

Wybrane nagrody zagraniczne

IBA  (Lipsk)  ̶  nagrody za książki: Dong, co ma świecący nos  Edwarda Leara (1965),   

Krople na start  Ludwika Górskiego (1971), Pali się! Jana Brzechwy (1977),

MTK (Frankfurt n/Menem)  ̶  wyróżnienie: Zagadka z gwizdkiem Nikołaja Nosowa (NK 1965), 1970

MTK (Moskwa)  ̶  II nagroda: Ziemia Włodzimierza Zonna i Elwiry Milewskiej (NK 1970),971
Premio Europeo (Padwa)  ̶  Całe życie Marianny, czyli historia Francji Jeana Duchégo (NK 1975),

IMGE (Istambuł)  ̶  Wyczyny niezrównanego hodży Nasreddina Idriesa Shaha (Drzewo Babel 2003),

„White Ravens 2010” Internationale Jugendbibliothek w Monachium – wpisano wznowienie książki Pan Maluśkiewicz i wieloryb Juliana Tuwima (Dwie Siostry 2009).

Nagrody za całokształt twórczości

1974 – nagroda Prezesa Rady Ministrów,

1976 – medal Komisji Edukacji Narodowej,

1981 – Medal dla Twórców i Przyjaciół Książki dla Dzieci,

2003 – nominacja Polskiej Sekcji IBBY do Nagrody Pamięci Astrid Lindgren (ALMA),

2004 - Medal Polskiej Sekcji IBBY,                                                                                      

2005 - nominacja do Nagrody Prezydenta Rzeczypospolitej Sztuka Młodym,
2006 - nagroda Poznańskich Spotkań Targowych Pegazik,
2006 – Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
2006 - Srebrny Medal Gloria Artis,                                                                                                                      2006 – Nagroda Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek,                                             

2011 – Nagroda Fundacji XXI „Cała Polska czyta dzieciom”,
2011 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
2012 – Srebrna Laska z Różą Czerwoną – odznaczenie Towarzystwa Przyjaciół ASP w Warszawie,                                                                                                                              2012 – Order Uśmiechu.

Wystawy indywidualne

Paryż (1964, 1966, 1992), Bratysława (1966, 2015), Budapeszt (1967, 1994), Tokio (1975, 2010), Sztokholm (1989), Berlin Zachodni (1989), Kopenhaga (1990), Praha (1991), Baltimore (1993), Warszawa (1999, 2011, 2014, 2016), Oświęcim (2000, 2012), Suwałki (2001, 2014), Poznań (2001, 2004, 2011), Szczecin (2003), Sopot (2003), Lublin (2010, 2017), Gdańsk (2010, 2016), Jelenia Góra (2011), Katowice (2012, 2016), Bielsko-Biała (2012), Łódź (2012, 2015), Rzym (2013), Kraków (2013, 2016), Wałbrzych (2013), Wrocław (2016).                                                                                                                       

•   Bohdan Butenko / 2017-04-10
  

• wróć do Aktualności