wielkość czcionki -> wysoki kontrast ->

Aktualności

BAJKI, BAŚNIE I LEGENDY POLSKIE - POPLENEROWA WYSTAWA LIUSTRACJI

BAJKI, BAŚNIE I LEGENDY POLSKIE - POPLENEROWA WYSTAWA LIUSTRACJI
data publikacji: 2021-08-04

BWA Galeria Zamojska zaprasza na otwarcie wystawy ilustracji

„Bajki ,baśnie i legendy polskie” dnia 18 sierpnia (środa), o godz.17.00.

Honorowy Patronat- Andrzej Wnuk- Prezydent Miasta Zamość.

Wystawa jest plonem XXXV Międzynarodowego Pleneru Ilustratorów.

Część ekspozycji wystawy stanowią ilustracje z bogatej kolekcji BWA Galerii Zamojskiej,

liczącej już ponad 3 500 oryginalnych egzemplarzy.

Wystawie towarzyszy katalog z ilustracjami i tekstami baśni.

Słowo wstępne- Eliza Leszczyńska- Pieniak.

Wernisaż wystawy poprzedzony będzie akcją plastyczną na Rynku Wielkim, z udziałem dzieci z Sanatorium w Krasnobrodzie.

Sponsorzy- Renault Euro Car, Restauracja „Bohema”.

Elementarz napisany językiem obrazów

Maja miała sześć lat, kiedy zamieszkała w Wiosce Dziecięcej, wcześniej przeszła przez pogotowie opiekuńcze i dom dziecka. Poznałam ją dzięki Marii, mieszkała z nią od dwóch lat, miała ładny, różowy pokój i tornister z Hello Kitty, rzadko się jednak uśmiechała. Maria zastępowała Mai mamę. Obie jednak czuły, że coś w tym zastępstwie zgrzyta. Mijały miesiące, a smutek zawieszony w kącikach ust wciąż towarzyszył dziewczynce, aż pewnego wieczora Maria przeczytała jej baśń o „Pustelnicy”. Maja nie wszystko zrozumiała od razu. Maria czytała książkę codziennie przez kolejne tygodnie i zawsze, kiedy dochodziła do miejsca, w którym Pustelnica lepiła z gliny figurki utraconej rodziny i rozmawiała z siostrą, Maja nie mogła opanować łez. Baśń Wisny Lipszyc, nawiązująca do ludowych podań, zbliżyła je. Dziewczynka mogła utożsamić się z bohaterką książki. Obie straciły rodzinę, doświadczyły zła, obie też nauczyły się radzić sobie z samotnością. Od tego czasu Maja lepiła z plasteliny mamę, małego braciszka i psa, który kiedyś z nimi mieszkał, stawiała figurki na półce i opowiadała im o swoim nowym życiu.

Bruno Bettelheim- psychoterapeuta i psycholog, Żyd austriackiego pochodzenia, który w 1939 roku uciekła do USA, sporo miejsca poświęcił w swojej pracy roli baśni: „Baśń to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany językiem obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy zrozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie. Bettelheim przed opuszczeniem Europy przebywał w obozach koncentracyjnych w Dachau i Buchenwaldzie, trauma, której doświadczył uświadomiła mu, że nie tylko dzieci odnajdują w baśniach pocieszenie. Baśnie pomagają w odkrywaniu własnej tożsamości, nadają sens życiu, zachęcają do aktywnego pokonywania trudności. Bajki, baśnie i legendy nie starzeją się i nie wychodzą z mody, zbudowane z uniwersalnych klocków, rozwijają wrażliwość kolejnych pokoleń.

A jednak gdyby książkom nie towarzyszyły ilustracje, siła ich oddziaływania nie byłaby tak wielka. Dopiero wspólny wysiłek pisarza i grafika sprawia, że czytelnik może odbyć podróż do najbardziej fantastycznych krain. Kiedy byłam mała, nie mogłam doczekać się w czytanych książkach stron z ilustracjami, oglądałam je wielokrotnie, wracałam do nich po latach. Wystarczyły cztery kreski, żeby umysł dziecka w teatrze wyobraźni wykreował świat. Maja słuchała baśni o Pustelnicy i oglądała ilustracje Elżbiety Gaudsińskiej. Prace tej wyjątkowej artystki można zobaczyć na wystawie w BWA w Zamościu, ekspozycja prezentuje twórczość osiemnastu grafików, uczestników XXXV Międzynarodowego Pleneru Ilustratorów, który odbył się w 2019 roku w Zwierzyńcu. Artyści pracowali nad polskim baśniami, legendami i bajkami. Jerzy Tyburski wzbogacił wystawę o ilustracje znajdujące się w zbiorach galerii, dzięki temu mamy rzadką okazję poznać grafiki m.in. Olgi Siemaszko czy Zdzisława Witwickiego. Inspiracją dla artystów były historie znane takie jak legenda o smoku wawelskim, panu Twardowskim czy warszawskiej Syrence, ale także utwory rzadziej czytane np. wiersze Józefa Czechowicza.

Plenery Ilustratorów to ważny element działalności zamojskiej galerii- nie tylko dlatego, że impreza od lat integruje środowisko, ale przede wszystkim z uwagi na niezwykłe zbiory, które są pokłosiem tych spotkań. Ma ona znaczenie także dla mnie, choć nigdy nie malowałam, jednak w Zwierzyńcu podczas plenerów poznałam wielu wybitnych artystów. Klimat Roztocza, długie letnie wieczory sprzyjały rozmowom. Pamiętam ławkę, na której Zdzisław Witwicki opowiadał o tym, jak z pracownika kolei stał się studentem ASP. Nie zapomnę także spotkania z niezwykle twórczą rodziną Orlińskich, siedzieliśmy przy stole, a oni razem i każdy z osobna mówili o swojej drodze do sztuki. Odeszła Wanda Orlińska, nie żyje Zdzisław Witwicki, ale ja wciąż słyszę ich głosy, bo przez twórczość pozostają nieśmiertelni. Dzięki wystawom i książkom, ich prace powracają, bo od lat stanowią klasykę polskiej ilustracji.

Plener ilustratorów, który zaowocował tak niezwykłymi grafikami odbywał się w zupełnie innym świecie niż wystawa prezentująca efekty tamtej pracy. Dzielą je dwa lata, jednak wydarzenia, które wypełniły ten okres zmieniły tak bardzo rzeczywistość wielu z nas, że rok 2019 wydaje się być z tej perspektywy bezpieczną przystanią. Osaczeni murem złych informacji, przygnieceni monotonią codziennego życia spędzanego w odosobnieniu nie raz marzyliśmy o tym, że stanie się wreszcie coś, co uwolni nas od „covidowego” smoka. Zjawi się sprytny Szewczyk-Dratewka i oddali zło. Żart? Ależ skąd, jeszcze jeden przykład na ponadczasowość legend, bajek i baśni, to one pokazują, że choć rozwija się cywilizacja, pragnienia i lęki ludzi pozostają niezmienne.

Atrakcyjność wspomnianych gatunków także pozostaje niezmienna od lat, a pisarze sięgając po utrwalone w tradycji motywy uwydatniają wielkie problemy współczesności- żądzę władzy, miłość, zazdrość, tragizm wpisany w losy jednostki i państwa. Głównym źródłem polskich legend, bajek i baśni są średniowieczne podania, przekazy ludowe, ale także tradycja antyczna. Czerpano z tego sezamu garściami i co ciekawe nie przejmowano się plagiatem. Podania średniowieczne zapisane w kronikach- Galla Anonima i Wincentego Kadłubka i w „Kronice wielkopolskiej” początkowo stanowiły integralną część historii oraz historiografii narodowej, jednak w epoce oświecenia podważono ich wiarygodność. I od tego czasu „dzieje bajeczne” stały się niewyczerpanym źródłem dla pisarzy i poetów. W okresie zaborów powstało kilka utworów o Wandzie, „co nie chciała Niemca”, jej postać stała się przykładem oporu wobec zamiarów zachodniego sąsiada i miała budzić patriotyzm w Polakach pozbawionych państwa. Tematem tym zajmował się m.in. Norwid, a po latach także Kornel Makuszyński, który wraz z Marianem Walentynowiczem stworzyli komiks Wanda leży w naszej ziemi”. Żaden jednak tekst nie wzbudził takiego zainteresowania, jak oparta na motywach z dawnych kronik „Stara baśń”. Powieść przedstawiająca w barwny sposób dzieje Polan i ich władcy- Popiela cieszyła się tak wielką popularnością, że doczekała się siedemdziesięciu wydań, a motywy wykorzystane przez Józefa Kraszewskiego powracały w kolejnych utworach- m.in. legenda o kwiecie paproci, czy myszach, co zjadły Popiela. W „Starej baśni” także wstępuje „pustelnica”, jest nią Dziwa, córka Wisza- ma dar jasnowidzenia i chce swoje życie poświęcić bogom. Jednak najbardziej interesujący typ takiej bohaterki wykreował Mickiewicz w „Konradzie Wallenrodzie”. Aldona zamyka się w wieży i oddaje modlitwom, bo nie może żyć z ukochanym, jest tym samym kwintesencją romantycznej, niespełnionej miłości i oddania dla sprawy narodowej. Pustelnica jest przykładem na to, jak legendy pogańskie i wierzenia chrześcijańskie przenikają się- postać łączy cechy kapłanki i czarownicy czyli wiedźmy(kobiety, która wie, bo ma wiedzę tajemną). Adam Mickiewicz, który w swoich utworach sięgał do „pieśni gminnej” nieraz przetwarzał podania ludowe zachowując przy tym ich uniwersalne przesłanie. Podczas gdy legendy rozwijano w osobne utwory, bajki bardzo często stawały się częścią tekstów literackich i tak w „Panu Jowialskim” Aleksander Fredro umieścił „Małpę w kąpieli” i „Pawła i Gawła”, a w „Kordianie” Juliusza Słowackiego znajdziemy bajkę o Janku, co psom szył buty. Jednak niekwestionowanym królem tego gatunku w Polsce pozostaje Ignacy Krasicki, który swobodnie przetwarzał fabuły znane z Ezopa i Jeana de La Fontaine’ a, zmieniał morał, rozwijał monologi i dialogi, a wszystko zgodnie z oświeceniową zasadą: „Świat poprawić- zuchwałe rzemiosło”. Dzisiaj, 220 lat po śmieci Krasickiego, jego utwory wciąż pozostają aktualne i choć nie poprawiły świata, mogą być zwierciadłem odbijającym zakamarki ludzkiej duszy. Wpatrujmy się więc w lustro polskich bajek, baśni i legend z uwagą, bo tylko w ten sposób poznamy siebie. A kiedy zło omiecie nas swoim ogonem i jak kometa zawiśnie nad światem (jeszcze w tekstach romantycznych m.in. w „Panu Tadeuszu” pisze się Komet, jakby nieszczęścia mogło zwiastować tylko ciało niebieskie w rodzaju męskim), będziemy mogli powtórzyć za Ignacym Krasickim motto z jego bajki: ”Czasem złą się być zdaje bardziej, niż jest, chwila”.

Eliza Leszczyńska- Pieniak

Uczestnicy wystawy
Jerzy Flisak

Joanna Hrk

Marianna Jagoda-Mioduszewska

Alicja Kocurek

Zbigniew Kołaczek

Halina Kuźnicka

Dariusz Łukasik

Franciszek Maśluszczak

Irina Mazurek-Novikova

Aleksandra Michalska – Szwagierczak

Marcin Minor